نیروی شگفت‌انگیز فوران آتشفشانی تونگا جهان را شوکه کرد، اما این واقعیت که این آتشفشان زیر آب فوران کرده است، برای دانشمندان زمین‌شناسی که از داده‌های ماهواره‌ای برای مطالعه تغییرات دما در اعماق سطح زمین استفاده می‌کنند، چندان شگفت‌آور نبود.
ساینسیو – به نقل از ایسنا، بنابر گزارش‌ها، انفجار مهیب آتشفشان “هونگا تونگا-هونگا هاآپای”(Hunga Tonga-Hunga Ha‘apai) در ژانویه بزرگترین فوران ثبت شده در هر نقطه از این سیاره طی ۳۰ سال گذشته بوده است. طی این فوران آتشفشانی، ستونی از خاکستر به آسمان فرستاده شد و جزیره تونگا غرق در خاکستر شد. صدای انفجار آن تا آلاسکا شنیده شد و ساعاتی پس از فوران آتشفشان زیردریایی “هونگا تونگا”، امواج سونامی به مناطق ساحلی تونگا که مجموعه‌ای از ۱۷۰ جزیره در شرق استرالیا و در اقیانوس آرام است، برخورد کرد.
در حالی که فوران تونگا قدرتمند بود اما مدت زمان انفجار کوتاه بود، برای مثال قدرت فوران سال گذشته میلادی آتشفشانی در کامبر ویجا در جزیره قناری اسپانیایی لاپالما گرچه کمتر بود اما تقریبا سه ماه ادامه داشت. هر دوی این فوران‌های اخیر به همه ما یادآوری می‌کنند که طبیعت تا چه حد می‌تواند ویرانگر باشد. درک بهتر فرآیندهای طبیعی که در اعماق زمین رخ می‌دهند، ممکن است امکان پیش‌بینی زودتر فوران‌ها را میسر کنند.
این یکی از اهداف پروژه زمین سه‌بعدی علم برای جامعه(Science for Society ۳D Earth) ما است که در آن گروهی بین‌المللی از دانشمندان زمین شناسی برای توسعه یک مدل جهانی پیشرفته از سنگ کره با هم همکاری می‌کنند. سنگ‌سپهر، سنگ‌کره یا لیتوسفر(Lithosphere) پوسته‌ای سفت و سخت است. سنگ‌کره خارجی‌ترین لایه سیاره است. سنگ‌کره شامل پوسته بخشی از گوشته نزدیک به پوسته است و در مقیاس‌های زمانی از هزاران سال یا بیشتر دارای رفتار الاستیک بوده است. صفحات بشقابی شکل دهنده پوسته زمین به‌طور کل از دو نوع سنگ‌کره‌های اقیانوسی و سنگ‌کره‌های قاره‌ای ضخیم‌تر تشکیل می‌شوند که هر نوع پوسته‌های خاص خود را دارند.
برای توسعه این مدل محققان از داده‌های ماهواره‌ای مختلف مانند داده‌های گرانشی GOCE و داده‌های توموگرافی لرزه‌ای استفاده می‌کنند. در این مدل که تفاوت دمای گوشته بالایی زمین نشان داده می‌شود، محققان می‌توانند ببینند که این آتشفشان‌ها در چه نقطه‌ای فوران می‌کنند. با این حال، پیش‌بینی دقیق زمان وقوع این اتفاق دشوار است.
به گفته ناسا، پیش از این، بزرگترین ستون آتشفشانی شناخته شده که تاکنون توسط ماهواره‌ها ثبت شده، فوران کوه پیناتوبو در سال ۱۹۹۱ بود. آن ستون آتشفشانی با ارتفاع ۲۲ مایلی(۳۵ کیلومتری) بالاتر از فیلیپین، به استراتوسفر رسید اما نتوانست به لایه مزوسفر هم برسد.
آتشفشان تونگا زمانی کاملا زیر آب بود. اما هنگامی که در سال ۲۰۱۵ در زیر اقیانوس فوران کرد و ناگهان بالا آمد و خشکی ایجاد کرد که به سبب آن دو جزیره از قبل موجود به نام‌های هونگا تونگا و هونگا هاآپای را به هم متصل کرد، توجه دانشمندان را به خود جلب کرد.
یک دهه فعالیت آتشفشانی سطح پایین ناگهان در ماه ژانویه به یک سری فوران‌های عظیم تبدیل شد که این امر این جزیره تازه متولد شده را از بین برد و قطعات بزرگی از هونگا تونگا و هونگا هاآپای را از بین برد. گرچه جزیره مذکور خالی از سکنه بود، اما فوران آتشفشان و سونامی آن باعث ویران شدن خانه‌ها و قایق‌ها در جزایر پرجمعیت اطراف شد و کابل اینترنت زیردریایی را قطع کرد. سه نفر در پی این فوران جان خود را از دست دادند. بانک جهانی تخمین می‌زند که این رویداد ۹۰.۴ میلیون دلار به آن ناحیه خسارت وارد کرده است.
