ایتر، بزرگترین پروژه تولید انرژی از راه هم‌جوشی هسته‌ای در دنیا است که وارد مرحله پنج ساله مونتاژ شده است. برای این کار، یک مرکز ۲۳.۵ میلیارد دلاری در سن پل له دورانس در جنوب فرانسه در دست ساخت است.
ساینسیو – بعد از پایان این مرحله، این مرکز قادر به تولید پلاسمای فوق‌العاده داغ خواهد بود که برای تولید انرژی از راه هم‌جوشی هسته‌ای به آن احتیاج است.
ایتر هم‌کاری بین چین، اتحادیه اروپا، هند، ژاپن، کره جنوبی، روسیه و آمریکاست. همه اعضا در هزینه ساخت سهیم هستند. به گفته امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه این پروژه کشورها را حول یک هدف خیر متحد می‌کند.
اساس تولید انرژی هسته‌ای در حال حاضر شکافتن هسته اتم است، هسته اتم عنصر شیمیایی سنگین به عناصر سبک‌تر شکسته می‌شود. ولی در هم‌جوشی، هسته دو عنصر سبک با هم ترکیب می‌شوند تا یک عنصر سنگین‌تر ایجاد شود. این باعث آزاد شدن انرژی زیاد اما با پرتوزایی (رادیواکتیویته) خیلی کم می‌شود.
برای کنترل واکنش‌های هم‌جوشی در پروژه ایتر، پلاسمای داغ را در سازه‌ای به نام توکاماک محصور می کنند. هدف این پروژه بررسی امکان تولید تجاری انرژی از راه هم‌جوشی است.
کمی بعد از پایان مونتاژ در سال ۲۰۲۵، این مرکز می‌تواند پلاسمای بسیار داغ تولید کند که شروع عملیاتی شدن پروژه خواهد بود.
امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه می‌گوید: “ایتر نشانه اعتماد عملی به آینده است. بزرگترین پیشرفت‌های تاریخ همیشه از شرط بندی‌های شجاعانه و سفرهای پر مخاطره آغاز شده است. همیشه اول به نظر می‌رسد موانع بزرگتر از اراده آفرینش و پیشرفت خواهند بود. ایتر محصول شوق اکتشاف و به برکت دانش، نتیجه این نگاه است که ممکن است فردا واقعا بهتر از دیروز باشد”.
پرفسور ایان چپمن، مدیر عامل سازمان انرژی اتمی بریتانیا به بیبیسی گفت: “این مرحله بسیار هیجان‌انگیز است. بسیاری از ما برای این به پروژه هم‌جوشی ملحق شدیم که دنیا را تغییر دهیم و در چگونگی تامین انرژی پاک برای نسل‌های آینده تفییر اساسی ایجاد کنیم. همه ما می‌دانیم که به موفقیت ایتر نیاز داریم و امیدواریم در پنج سال آینده شاهد اولین پلاسما باشیم. این پلاسما بسیار زودگذر خواهد بود که فقط چند هزارم ثانیه دوام خواهد داشت اما درستی کار میدان‌های نیرو را نشان خواهد داد. بعد از آن وارد مرحله مونتاژ برخی دیگر از اجزا خواهیم شد. در راه آزمودن هم‌جوشی در مقیاس تجاری، قدم‌های مهمی خواهیم برداشت”.
پرفسور چپمن رئیس برنامه تحقیقات هم‌جوشی بریتانیا در مرکز انرژی هم‌جوشی کالهام است که مرکز تحقیقات مشترک اروپایی توروس یا جت را اداره می کند. ماشین هم‌جوشی ایتر از بسیاری جهت‌ها شبیه نسخه بهینه شده جت است.
همه به انرژی هم‌جوشی خوش‌بین نیستند. تجاری کردن این نوع تولید انرژی آسان نیست و دانشمندان با وجود تلاش نتوانسته‌اند انرژی کافی از این واکنش‍ها بدست بیاورند. هواداران اعتقاد دارند می توان موانع فنی را از سر راه برداشت و تولید انرژی از راه هم‌جوشی را منبع انرژی پاک و نامحدود می‌بینند و برای مقابله با بحران گرم شدن کره زمین سودمند.
بریتانیا یکی از اعضای پروژه ایتر است اما قرار است از آن خارج شود چون بریتانیا در راه جدا شدن از اتحادیه اروپا (برگزیت) از معاهده اروپایی یوراتوم بیرون آمده است. دولت بریتانیا فقط در صورت یافتن راه جدید برای ادامه هم‌کاری در پایان دوره برگزیت می‌تواند در ایتر باقی بماند ولی کار جت در حال حاضر ادامه دارد:
“ما سال گذشته برای ادامه کار جت قراردادی را با کمیسیون اروپایی امضا کردیم که در آن بند برگزیت وجود ندارد”. طبق این قرارداد آزمایش با سوخت دوتریوم و تریتیوم سال آینده انجام می‌شود. دوتریوم و تریتیوم انواع هیدروژن هستند که بعنوان سوخت برای واکنش های هم‌جوشی ایتر استفاده خواهند شد.
پرفسور چپمن و همکارانش برای تمدید فعالیت جت تا سال ۲۰۲۴ در حال مذاکره هستند.